Αδριατική θάλασσα

Θαλάσσιο τμήμα (περ. 132.000 τ. χλμ.) της Μεσογείου μεταξύ της Ιταλικής χερσονήσου στα Δ και της Βαλκανικής χερσονήσου στα Α. Βρέχει την Ιταλία, τη Σλοβενία, την Κροατία, τη Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία και καταλαμβάνει την κοιλότητα μεταξύ δύο γεωλογικών πτυχών των Απενίνων και των Δειναρικών Άλπεων. Έχει μήκος 800 χλμ. και μέγιστο πλάτος 220 χλμ. Η έξοδος της Α.θ. προς το Ιόνιο πέλαγος ονομάζεται πορθμός του Οτράντο (πλάτος 70 χλμ.). Τον σχηματίζουν η φτέρνα της Ιταλικής χερσονήσου (χερσόνησος Σαλεντίνα) στα Δ και η αλβανική ακτή στα Α. Υδρογραφικά και φυσικά χαρακτηριστικά.Η Α.θ. γενικά δεν είναι βαθιά θάλασσα. Μια έξαρση του βυθού, που αρχίζει από το ακρωτήριο Γκάργκανο στις ιταλικές ακτές, κορυφώνεται στα νησιά Πελαγκόζα και καταλήγει στο νησί Λίσα (Βις) στις βαλκανικές ακτές, τη χωρίζει σε δύο λεκάνες: η βόρεια έχει μέσο βάθος 70-80 μ. και μέγιστο, ΒΑ της Πεσκάρα, 243 μ. Η νότια αντίθετα είναι πιο βαθιά: το μεγαλύτερο βάθος της, στα Στενά του Κάταρο (Κότορ) στις βαλκανικές ακτές, φτάνει τα 1.251 μ. Κατά την πλειόκαινο εποχή, τελευταία περίοδο του τριτογενούς, η Α.θ. κάλυπτε πολύ μεγαλύτερη περιοχή και απλωνόταν πάνω από τη σημερινή πεδιάδα του Πάδου έως τους πρόποδες των κεντρικών και δυτικών Άλπεων. Σιγά-σιγά όμως οι ύλες, που μετέφεραν οι ποταμοί από τις Άλπεις και τα Απένινα, επιχωμάτωσαν κατά ένα μέρος την αδριατική τάφρο· το φαινόμενο αυτό συνεχίζεται έως σήμερα, όπως φαίνεται καθαρά από την προώθηση του δέλτα των ποταμών που εκβάλλουν στην Α.θ. Έτσι, πόλεις άλλοτε παράλιες βρίσκονται τώρα στα μεσόγεια· o Αδρίας, το αρχαίο λιμάνι από το οποίο ίσως πήρε η Α.θ. το όνομά της, απέχει σήμερα 23 χλμ. από την ακτή. Η μέση αλμυρότητα της Α.θ. είναι 38,5‰, ελαττώνεται όμως στον κόλπο της Βενετίας από τους όγκους του γλυκού νερού που φέρνουν εκεί οι μεγάλοι ποταμοί (Πάδος, Αδίγης, Πιάβε κ.ά.). Στο βόρειο τμήμα της Α.θ. παρουσιάζονται και τα μεγαλύτερα ύψη παλίρροιας: 0,90 μ. στη Βενετία και 0,95 μ. στην Τεργέστη· στο νότιο τμήμα φτάνουν μόλις τα 0,30 μ. Οι ακτές της Α.θ. παρουσιάζουν έντονες διαφορές στα φυσικά χαρακτηριστικά τους, κατά τα διάφορα τμήματα, που οφείλονται στη διαφορετική γεωλογική προέλευσή τους: η ανατολική ακτή, η ιταλική, προέρχεται από ανάδυση, η δυτική από κατάδυση. Οι ακτές της Ιταλίας είναι γενικά χαμηλές, συμπαγείς και ομοιόμορφες. Μόνο τρεις προεξοχές της ξηράς διακόπτουν αυτή την ομοιομορφία: το ακρωτήριο Γκάργκανο, το Μόντε Κόνερο κοντά στην Ανκόνα και το δέλτα του Πάδου. Η ακτή μεταξύ Βενετίας και Τεργέστης διακόπτεται από λιμνοθάλασσες: οι λωρίδες γης που τις χωρίζουν από τη θάλασσα σχηματίζονται από στρώματα λάσπης που φέρνουν οι ποταμοί ή παρασύρουν τα θαλάσσια ρεύματα στις βόρειες ακτές. Οι βαλκανικές ακτές, αντίθετα, είναι ψηλές, βραχώδεις και απότομες με πολλές χερσονήσους, κόλπους που περιβάλλονται από γκρεμούς και με χιλιάδες νησιά απέναντί τους. Μία από τις κυριότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές των πόλεων της Α.θ. είναι η αλιεία, με ποικιλία και σημαντική ποσότητα αλιευμάτων. ΑΔΡΙΑΤΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Η πόλη Τσιότζια, σημαντικό αλιευτικό κέντρο στη νότια ακτή της λιμνοθάλασσας της Βενετίας στην Αδριατική (φωτ. Sef). Το νησί Κρετάτσιο, κοντά στο ακρωτήριο Γκάργκανο, στη νότια Αδριατική (φωτ. Sef). Αλιευτικό λιμάνι στις δαλματικές ακτές της Αδριατικής (φωτ. Sef).